Photocredits: Conversation Piece, Public Art by Juan Munoz (1999) gefotografeerd door John Lord.
Nieuw denken in deze veranderende tijd heeft een andere vorm van communiceren nodig. We zijn zo vertrouwd geraakt met discussies en debatten (door Godfried Bomans mooi omschreven als opeenvolgende monologen) dat we vergeten om ons nieuwe denken te verbinden met dat van anderen. Dialoog betekent tweespraak of samenspraak. In de dialoog wordt het accent gelegd op het intentionele (‘samen willen spreken’) en niet op het formele aspect (wijze waarop personen elkaar in in gesprek zijn). Deze samenspraak houdt het voornemen in de ander te willen vinden in het zoeken van oplossingen. "Je hoort zelden discussies in de zin van een gedachtenwisseling. Je hoort twee monologen. Degene die niet aan het woord is staat hoofdschuddend te wachten. Hij luistert niet. Hij voelt zich onderbroken. En hij duldt deze pijniging alleen door het besef weldra weer aan de beurt te zijn". Citaat: Godfried Bomans Socrates en de Socratische dialoog Socrates leefde 2500 jaar geleden in Athene. Op de Agora (het politieke en culturele centrum van de stad) ging hij in gesprek met bestuurders, ondernemers, politici, vaklieden, kunstenaars en studenten over fundamentele kwesties in hun werk en leven. Socrates vroeg hen na te denken over hun beslissingen gedrag en hun standpunten. Martin Buber en Emmanuel Levinas Martin Buber wordt wel de ‘filosoof van de ontmoeting’ genoemd. In zijn bekendste boek Ich und Du beschrijft hij hoe een mens altijd 'de ander' (du) nodig heeft om zich te kunnen ontwikkelen; sterker nog om zichzelf te kunnen vinden. Niet de mens of de wereld staan centraal maar de relatie tussen de mens en de wereld. Relaties kunnen volgens Buber worden verdeeld in ‘ik-het-relaties’ en ‘ik-jij-relaties’. Alleen in ik-jij-relaties is er volgens Buber sprake van een werkelijke dialoog waarin partners aan elkaar gelijkwaardig zijn. De mens kan slechts ‘ik’ zeggen dankzij het ‘jij’; zijn verhouding met anderen is dialogisch. "Ich werde an Du", zegt Buber. Bij ik-het relaties is er geen sprake van zo’n werkelijke dialoog en wordt de ander of het andere object, een middel om een doel te bereiken. Het is de wereld van materie, kennis, gebruik; de wereld van het ‘hebben’. Via de ontmoeting met de ander ontdekken wij wie wij zijn. Emmanuel Levinas werkte de gedachtengang van Buber verder uit. In zijn vele werken beschrijft hij dat de ander altijd anders is in diens anders zijn. De essentie is de Ander binnen de ander die in fysieke en emotionele zin onderhevig is aan lijden. Steeds is er een appel van deze Ander om gezien en daarin bevrijd, verlost te worden van lijden. “Ik word ik – zo schrijft Levinas – in het aangezicht van de ander”. |
Dialoog
Om tot een echte dialoog te komen, is het belangrijk dat mensen zich openstellen. Het gaat om het gezamenlijk onderzoeken van verschillende perspectieven. Daarbij is van belang (gebaseed op Kessels, Boers en Mostert, 2002):
Thich Nhat Hanh is een van de meesters van de dialoog. Hij noemt het de 'practice of loving speech and deep listening'. Sinds 1966 leidt hij een monastieke gemeenschap en geeft onderricht in het trainen van aandachtig waarnemen en geëngageerd boeddhisme. Zijn onderricht kenmerkt zich door onbevooroordeeld en commentaarloos luisteren. In de Dordogne in Frankrijk zet hij het boeddhistische meditatiecentrum Plum Village op. Hij geeft daar bijvoorbeeld retraites voor de ontmoeting tussen Palestijnen en Israeli's. De Socratische dialoog 1. De inbrenger van het onderwerp vertelt kort wat hij ervaren heeft. • Wat er feitelijk gebeurd is (feiten) • Wat hij zelf gedaan heeft (handeling) • Wat de situatie persoonlijk voor hem betekende (gevoel, beleving) • Welke vraag hier onderzocht moet worden (vraag) 2. De anderen stellen om de beurt verhelderingsvragen. 3. De anderen verplaatsen zich in de schoenen van de voorbeeldgever aan de hand van de volgende vragen: • Wat zou de situatie voor jou betekenen (gevoel, beleving)? • Wat zou je doen als je je in die situatie bevond (handeling)? • Hoe zou je de gestelde vraag onder 1 beantwoorden (oordeel)? • Op grond van welke onderliggende redenen (visie)? 4. Aan het einde neemt iedereen voor zichzelf een paar minuten de tijd om voor zichzelf te formuleren wat de essentie is, de principes en waarden waar het hier om gaat. • Wat gaat je aan het hart? Wat moeten we hier ter harte nemen (essentie)? • Welke moed is nodig om daar recht aan te doen? Wat moet je hiervoor op geven. Wat heb je onder ogen te zien? • Wat is dus nodig in de organisatie?m te bewerken. Marshall Rosenberg
“Never, never hear what people think of you. Instead, hear what they are feeling and needing at the moment they are expressing those thoughts.” Marshall Rosenberg, tijdens één van zijn trainingen, Zwitserland 2009 Rosenberg is een Amerikaanse psycholoog en de ontwerper van het model van Geweldloze communicatie (Nonviolent Communication), een wijze van communiceren met jezelf en met anderen, gericht op het tegemoetkomen aan ieders behoeften, het onderscheiden van behoeften en strategieën en het vermijden van moralistische oordelen. Hij is oprichter van en directeur educatie van het internationale Center for Nonviolent Communication. |